Milton Erickson is de grondlegger van de moderne hypnotherapie. Hij was een meester in observatie. Veel mensen dachten dat hij helderziend was, omdat hij vaak wist wat er in zijn cliënten omging, al voor ze iets gezegd hadden. In werkelijkheid had hij een zeer scherp oog voor subtiele, non-verbale signalen en de onbewuste belevingswereld die daarachter schuilging.
Ik geloof dat ik geen groter geschenk kan ontvangen,
dan door de ander te worden
gezien, gehoord, begrepen en aangeraakt.
Virginia Satir
Elk therapeutisch traject, ja elke therapeutische sessie, begint met observatie. Cliënten vertellen met woorden wat ze bewust denken over zichzelf, hun probleem of hun doel, maar het is hun lichaamstaal die hun onbewuste, diepere verhaal laat zien. Een bekend voorbeeld van lichaamstaal is de neiging om onwillekeurig te knikken als je het ergens mee eens bent. Iedereen weet dat onze gezichtsexpressie onze emoties weergeeft. Veel minder bekend is dat mensen, wanneer ze over vroeger praten, onbewust naar de plek kijken of wijzen waar, in hun beleving, het verleden ligt. Wanneer je praat over iemand anders, kijk of gebaar je vaak onwillekeurig naar de plek waar de ander, in jouw beleving, staat. In hypnotische trance ontstaan vaak subtiele, schokachtige bewegingen, die een uitdrukking zijn van onbewuste processen.
Multi-level communicatie
Als hypnotherapeut heb ik geleerd om al deze vormen van lichaamstaal waar te nemen en te gebruiken. Vanaf het moment dat een cliënt binnenkomt, observeer ik zijn houding, gebaren, gezichtsuitdrukkingen en ademhaling. Ik luister naar para-verbale aspecten als intonatie, pauzes, uitspraak, ingeslikte woorden en versprekingen. Interessant zijn de zogenaamde incongruenties tussen woorden en lichaamstaal. Zo kan iemand bijvoorbeeld ‘ja’ zeggen, maar onwillekeurig ‘nee’ schudden, of zeggen ‘blij’ te zijn, maar ‘verdrietig’ kijken. In veel benaderingen wordt de cliënt geconfronteerd met zulke incongruenties. In Ericksoniaanse hypnotherapie doe je dat juist niet, maar spiegel je zowel de verbale als de non-verbale boodschap. Milton Erickson noemde dit multi-level communicatie; het gelijktijdig communiceren met het bewuste en het onbewuste van de cliënt.
Natuurlijke trance
Trance-inductie begint, in de Ericksoniaanse werkwijze, met het observeren van natuurlijke trance-verschijnselen. Mensen gaan van nature regelmatig in een lichte trance. Dagdromen of opgaan in een film, boek of activiteit zijn vormen van alledaagse trance. Zodra ik bij een cliënt signalen van natuurlijke trance zie, bevestig ik deze, waardoor de trance vanzelf dieper wordt. Ik gebruik vage, indirecte suggesties om natuurlijke trance over te laten gaan in een hypnotische/therapeutische trance. De cliënt gaat zo op zijn eigen, unieke manier in hypnose.
De onbewuste response
Goed observeren betekent ook de non-verbale reactie op vragen of suggesties waarnemen. Belangrijker dan ‘het juiste’ te zeggen, is te zien hoe je cliënt onbewust reageert op jouw woorden. Op bewust niveau geven mensen vaak een sociaal wenselijk antwoord, terwijl hun onbewuste het echte, authentieke response laat zien. Daarom geef ik vaak suggesties met een serie vage begrippen. Bijvoorbeeld: “Het is interessant om te ontdekken hoe dit proces vanzelf leidt tot verwerking… verandering… groei… verbetering.”
Als de cliënt onwillekeurig knikt of glimlacht bij het woord groei, dan weet ik dat dit woord werkt en kan ik het opnieuw gebruiken. Bijvoorbeeld: “Juist, groei, steeds meer groei.” Zo kun je elke reactie van de cliënt utiliseren voor het vervolg van de sessie.
Gezien worden
Bij observatie gaat het niet alleen over het vermogen om subtiele signalen waar te nemen. Het gaat ook over de innerlijke toestemming om je cliënt aandachtig en langdurig te observeren. Als kind ‘mogen’ we mensen nog ongeremd aankijken, maar later leren we dat dit ongepast of onbeleefd is. Als therapeut of coach mag het weer en is het juist goed! Als je je cliënt observeert met een houding van openheid, nieuwsgierigheid en compassie, dan voelt deze zich niet bekeken, maar juist gezien. En dat is een groot verschil.
De drie belangrijkste dingen
In de loop van de jaren heb ik geleerd dat de cliënt je uiteindelijk alles laat zien wat je nodig hebt voor succesvolle coaching of therapie. Op de vraag wat de drie belangrijkste dingen in Ericksoniaanse hypnotherapie zijn, zei Milton Erickson eens: ‘observe, observe and observe’. Ware woorden van de meester. Lichaamstaal is sleutel naar de onbewuste belevingswereld van de cliënt. In het onbewuste liggen de hulpbronnen, de mogelijkheden en de oplossingen. Het is de bron onze intuïtie, wijsheid en kracht.
Meer weten?
Het principe van observatie hangt nauw samen met twee andere Ericksoniaanse principes: acceptatie en utilisatie. Hierover lees je meer in mijn volgende blogs.
Wil je meer weten over Ericksoniaanse principes, indirecte suggestie, natuurlijke trance-inductie en hypnotische technieken? Meld je dan aan voor het gratis webinar of de twee-daagse live-training Ericksoniaanse hypnotherapie.
