Het grootste geschenk dat je aan anderen kunt geven
is het geschenk van onvoorwaardelijke liefde en acceptatie.
Brian Tracy
Acceptatie als oplossing?
Het therapeutische proces is een paradox. De cliënt accepteert zijn huidige toestand niet en wil deze veranderen. Als dat niet lukt gaat hij naar een therapeut of coach. Maar juist het niet-accepteren is een deel van het probleem terwijl acceptatie het begin van de oplossing is. Carl Rogers, de grondlegger van de cliëntgerichte therapie zei ooit:
De vreemde paradox is dat als ik mezelf accepteer, precies zoals ik ben, dan kan ik veranderen.
Cliënten willen hun situatie vaak niet accepteren, omdat ze accepteren verwarren met opgeven. Ze zijn bang dat het dan altijd zal blijven zoals het is. Nu kun je de cliënt natuurlijk uitleggen dat het andersom werkt en dat het belangrijk is om jezelf te accepteren, maar vaak werkt dat niet. De cliënt protesteert of geeft je gelijk, maar blijft onbewust vechten tegen het probleem. Een bekende uitspraak over kinderen is: ze doen wat je doet, niet wat je zegt dat ze moeten doen. Tot op zekere hoogte geldt dit ook voor volwassenen. Daarom werkt het vaak beter om acceptatie te demonstreren in plaats van het aan te moedigen. Als therapeut of coach betekent dit: je cliënt volledig accepteren zoals hij nu is. Maar dat klinkt eenvoudiger dan dat het is en er liggen enkele valkuilen op de loer.
Valkuil 1: dingen persoonlijk nemen
Acceptatie is vrij gemakkelijk zolang het gedrag van je cliënt binnen redelijke grenzen blijft. Maar hoe accepteer je dingen die je eigen normen en waarden totaal overschrijden? In de loop van de jaren heb ik geleerd om alles wat een cliënt zegt of doet als onderdeel te zien van zijn probleem of wereldbeeld en niets persoonlijk te nemen. Zo had ik ooit een cliënt die de hele medische en psychotherapeutische stand een stelletje incompetente klootzakken noemde. Hij bleek een serie teleurstellende ervaringen te hebben gehad en had het, in zijn woorden, helemaal gehad met dokters en therapeuten. Maar hij was wanhopig en gaf mij het voordeel van de twijfel. Door zijn vijandige houding volledig te accepteren en niet op mezelf te betrekken, won ik zijn vertrouwen en kon ik hem helpen.
Valkuil 2: interpretatie
De tweede valkuil die acceptatie in de weg kan staan, is het snelle kaderen, interpreteren of diagnosticeren van de cliënt. Zo zal een cognitief therapeut geneigd zijn het probleem te interpreteren als irrationele gedachten, een EMDR therapie als onverwerkt trauma, een NLP-er als gebrek aan hulpbronnen en een acupuncturist als geblokkeerde energiebanen. Zelfs wanneer je interpretatie correct is, kan de cliënt zich in een hokje geplaatst voelen en niet volledig geaccepteerd. In het licht van acceptatie is het daarom goed om na te gaan hoe de cliënt zijn probleem interpreteert. Vaak begint dit met de vraag: “Wat betekent …. voor je?” Niettemin zijn interpretatie en diagnose alomtegenwoordig in de psychotherapeutische wereld. Een psycholoog die aan mijn training Ericksoniaanse hypnotherapie deelnam, merkte dat hij het heel moeilijk vond om bij observatie en acceptatie te blijven. Hij was getraind en gewend om te interpreteren en deed dat al jaren. Interpretatie en diagnose zijn natuurlijk niet per se slecht. Een diagnose kan voor de cliënt een opluchting zijn, omdat hij zichzelf niet meer de schuld van het probleem hoeft te geven. Voor de therapeut kan een goede diagnose richting geven voor mogelijke behandeling. Interpretatie en diagnose moeten echter nooit in de weg staan voor acceptatie en utilisatie van de onbewuste wijsheid van de client.
Valkuil 3: onmiddellijke actie
Een valkuil waar ik zelf vaak ben ingetrapt en die ik andere therapeuten en coaches vaak heb zien doen, is de neiging om thema’s van de cliënt meteen aan te pakken. Vooral wanneer deze iets zegt wat heel irrationeel, beperkend, onrealistisch of destructief is. En ja, cliënten doen dat vaak. Het is dan heel verleidelijk om meteen te gaan herkaderen, uitdagen, confronteren, provoceren of interveniëren. Maar het uitdagen van een idee kan aankomen als het niet accepteren of veroordelen ervan. Inmiddels weet ik dat al mijn vragen, suggesties en technieken veel beter werken wanneer ze beginnen met iets heel fundamenteels: volledige acceptatie.
Een hele helende ervaring…
In de loop der jaren heb ik mezelf aangeleerd om alles wat de cliënt doet, denkt, voelt of zegt allereerst te omarmen en verwelkomen. Ook wanneer de cliënt zichzelf afwijst, zal ik hem accepteren, inclusief zijn zelfafwijzing. Dit alles met een houding van nieuwsgierigheid, toewijding en compassie en met vaardigheden als scherp observeren, actief luisteren, goed doorvragen en ‘de dingen bij de naam noemen’. Hierdoor krijgt de cliënt het gevoel dat hij er helemaal mag zijn, met al zijn symptomen, angsten, geheimen, rare gedachten en ultieme wensen. Het is een helende ervaring om op alle niveaus en in alle opzichten geaccepteerd te worden. Soms hebben cliënten al verschillende therapieën achter de rug en hun probleem nog niet opgelost. Ze kunnen twijfels hebben over therapie, therapeuten of hun eigen vermogen om te veranderen. Ooit had ik een cliënt met een zware depressie en bij wie geen enkele therapie had geholpen. Ik vroeg haar hoeveel vertrouwen ze had in deze therapie en ze zei ‘eigenlijk helemaal geen’. Ik knikte, herhaalde haar woorden en zei dit dat heel begrijpelijk was gezien haar ervaringen tot nu toe. Mijn verbale en non-verbale acceptatie van haar gebrek aan vertrouwen, maakte dat ze mij begon te vertrouwen en bereid was ervoor te gaan.
Erickson belichaamde acceptatie
Milton Erickson was de belichaming van acceptatie. Hij hield van mensen in al hun pracht en lelijkheid. Hij was iemand bij wie cliënten echt zichzelf durfden te zijn, of ze nu bang, zwak, lelijk, schuldig, woedend of wanhopig waren of juist hoopvol, mooi, vrolijk, krachtig of zelfverzekerd. Ericksons liefde voor mensen kwam tot uiting in zijn woorden, klankkleur, lichaamstaal, therapeutische keuzes en levensstijl. Hij accepteerde iemand in elke fase van het therapeutische proces. Het meest dramatisch voorbeeld hiervan is de casus met de beroepsfluitist die niet meer kon spelen door zijn sterk opgezwollen lip. Erickson bracht hem in trance en gaf zijn onbewuste de opdracht om de oorzaak van het probleem te uiten. Het resultaat was dat de cliënt zijn opgekropte gevoelens over zijn dominante vader op Erickson begon te projecteren. Hij liep urenlang tierend en vloekend door de ruimte en slingerde Erickson de meest uiteenlopende beschuldiging en beledigingen naar het hoofd. Erickson begreep wat er gebeurde, accepteerde alles wat hij zei en gaf hem, tussendoor, suggesties voor verandering. Uiteindelijk kwam de cliënt tot zichzelf en stamelde: “Maar je bent niet mijn vader”, waarna zijn lip begon te slinken en hij voor het eerst in jaren weer muziek kon maken. Volledige acceptatie is soms best een uitdaging en iets waar ik zelf, ook na 16 jaar praktijk, nog steeds in groei. Eigenlijk begint het bij het accepteren van jezelf als onvolmaakt en lerend wezen. Ook hier is er een paradox: soms lukt het niet om iets te accepteren en dat is heel acceptabel.
Onbewuste acceptatie
Het principe van acceptatie vind je terug in diverse therapeutische benaderingen. Meestal leert cliënt hierbij op bewust niveau zelfacceptatie en wordt gewerkt met directe vragen en directe suggesties. Een voorbeeld hiervan is het populaire ACT (Acceptance & Commitment therapy) waarin zelfacceptatie één van de hoofdprincipes is. In Ericksoniaanse hypnotherapie ontstaat acceptatie vooral op onbewust niveau, door het gebruik van indirecte suggestie, onbewuste modellering en utilisatie. Het voordeel hiervan is dat bewuste twijfel, controle of censuur wordt omzeild. Voor het onbewuste zijn paradoxen geen probleem en gaan acceptatie en verandering hand in hand. Een en ander wordt mooi verwoord in een document van de Milton H. Erickson Foundation:
Transformation is viewed as a paradoxical process
that begins with strong absolute acceptance of clients,
for it is they who will suggest the answer to the therapist
and often the problem becomes the solution.
Is acceptatie genoeg?
Acceptatie doet veel maar niet alles. Anders zou de cliënt genoeg hebben aan een goede vriend of liefhebbende partner. Mijn zus is pedicure en een lichtend voorbeeld in acceptatie, maar wanneer ze een cliënt heeft met een probleem in het hoofd in plaats van de voeten, stuurt ze deze toch graag door naar mij. Meestal zijn er gerichte verwerkings- of veranderingstechnieken nodig om een probleem op te lossen. In Ericksoniaanse hypnotherapie betekent dit het creëren van een techniek door te utiliseren wat de cliënt meebrengt, positief of negatief. Utilisatie is niet alleen een krachtig principe voor verandering, het vergemakkelijkt ook acceptatie.
Het accepteren van bijvoorbeeld weerstand wordt een stuk gemakkelijker wanneer je weet hoe je weerstand kunt utiliseren. Stel je voor: weerstand gebruiken om weerstand op te heffen. Een andere techniek die niet alleen verandering teweeg brengt, maar ook acceptatie bevordert is implicatie. Denk hierbij aan taalpatronen die volledige acceptatie van de huidige toestand uitdrukken en tegelijkertijd verandering impliceren.
Overal waar in deze blog hij staat, kan ook zij gelezen worden.
